Τι είναι αυτό που κάνει κάποιους, σε όλο τον κόσμο, να αγνοούν παντελώς τα περιοριστικά μέτρα;
Το τελευταίο διάστημα το μόνο που βλέπουμε σχετικά με τον κορωνοϊό είναι πλήθη στις αγορές, συνωστισμό στις πλατείες, ηγέτες χωρών που πρέπει διαρκώς να επιπλήττουν τους συμπατριώτες τους απέναντι στην πανδημία του Covid-19 και τα περιοριστικά μέτρα να εφαρμόζονται με μεγάλες δυσκολίες. Για τον λόγο αυτό, η επιστημονική κοινότητα χρησιμοποιεί την οικονομική επιστήμη και την ψυχολογία προσπαθώντας μέσα από επιστημονικές έρευνες να εξηγήσει τις παράλογες συμπεριφορές και να αναδείξει τρόπους για την αντιμετώπισή τους.
Παρατηρώντας τα τελευταία δεδομένα, βλέπουμε ότι όλο και περισσότερες χώρες ανακοινώνουν πιο αυστηρά περιοριστικά μέτρα σε ολόκληρο τον κόσμο. Καταφεύγουν σε αυτή τη λύση, επειδή τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης πλημμυρίζουν από εικόνες συνωστισμού του πλήθους στους δημόσιους υπαίθριους χώρους. Στα πρώτα στάδια της επιβολής περιοριστικών μέτρων με το κλείσιμο των χώρων ψυχαγωγίας και εστίασης, οι άνθρωποι γέμισαν τα πάρκα και τις παραλίες. Και όταν απαγορεύτηκε η πρόσβαση εκεί, τις αγορές τροφίμων. Πολλοί είναι αυτοί που έχουν αρχίσει να αναρωτιούνται αν ο κόσμος είναι χωρισμένος στα δύο, ανάμεσα στους σοβαρούς ανθρώπους που κλείνονται στα σπίτια τους σκεπτόμενοι το κοινό καλό και στους εγωιστές που δεν σκέφτονται τίποτα άλλο, παρά την ευχαρίστηση τους.
Η επιστημονική κοινότητα απαντάει ''όχι'' στο ερώτημα αυτό. Πως ''δεν είναι έτσι τα πράγματα'', απλά υπάρχουν οι αναποφάσιστοι που συνήθως είναι περισσότεροι. Το πρόβλημα είναι όμως, ότι αυτοί οι άνθρωποι είναι οι πιο σημαντικοί, αλλά ταυτόχρονα και οι πιο επικίνδυνοι επειδή αν αντιληφθούν ότι κάποιοι δεν συνεργάζονται, δεν συνεργάζονται ούτε αυτοί. Κι έτσι, η επιστήμη της οικονομίας, αλλά και της ψυχολογίας προσπαθούν να δώσουν εξηγήσεις για ποιούς λόγους εμφανίζονται τέτοιες παράλογες συμπεριφορές.
Μια πρώτη εξήγηση είναι ότι ένα ποσοστό ανθρώπων συμπεριφέρεται για το κοινό καλό, ένα άλλο δεν σκέφτεται παρά μόνο τον εαυτό του και οι περισσότεροι είναι αυτοί που αποφασίζουν ''υπό προϋποθέσεις'', αυτοί δηλαδή που περιμένουν να δουν πως συμπεριφέρεται η πλειονότητα. Σ' αυτό συμβάλλουν φυσικά και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που έχουν την τάση να προβάλλουν υπερβολικά πολλά αρνητικά παραδείγματα, τα οποία δίνουν την εντύπωση ότι όλα είναι ψεύτικα ή στημένα. Κάτι που δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο. Το μόνο θετικό σ' αυτό είναι ότι επιτρέπει στους δυσαρεστημένους να εκφράσουν τεράστια κοινωνική αποδοκιμασία, γεγονός που δίνει την ευκαιρία στους περισσότερους εγωιστές να επανεξετάσουν το κόστος της στάσης τους.
Αρκετοί έχουν την εντύπωση ότι ωφελούνται πηγαίνοντας στο πάρκο, διότι αψήφησαν τα μέτρα, ενώ αν απειλούνται με αποδοκιμασία από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αυτό σημαίνει υψηλό προσωπικό κόστος, επειδή η αποδοχή είναι πολύτιμη τη συγκεκριμένη στιγμή. Κατά συνέπεια, ποιά θα μπορούσε να είναι η καλύτερη τακτική για να επιτευχθεί ή τήρηση των μέτρων; Η επιβολή και ο πολλαπλασιασμός των προστίμων ή η επένδυση στην υπευθυνότητα των πολιτών; Μάλλον ένας συνδυασμός και των δύο, λένε πολλοί επιστήμονες που θεωρούν καλύτερη την υποχρέωση που έχουν οι πολίτες να συμπληρώνουν οι ίδιοι μια υπεύθυνη δήλωση για τις μετακινήσεις τους, λέγοντας ότι όταν βάζει κάποιος την υπογραφή του σε ένα χαρτί, έχει την τάση να τηρεί τους κανόνες, να σέβεται τις δεσμεύσεις που έχει αναλάβει και να έχει αυτοπειθαρχία.