ΟΙ ΤΕΚΕΔΕΣ ΤΗΣ ΟΡΕΙΝΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ
Εκτός από τα τεμένη, τον κύριο λατρευτικό χώρο των πιστών στην ορεινή περιοχή, υπάρχουν και οι λεγόμενοι τεκέδες. Πρόκειται για μικρούς ιερούς χώρους, όπου οι πιστοί κάνουν προσευχές, τάματα, ευχές και δεήσεις. Η ονομασία τεκές χρησιμοποιείται, επίσης, και για υπαίθρια μνήματα ορισμένων θρησκευόμενων της περιοχής. Κάθε τεκές έχει τη δική του ιστορία, την οποία μας μεταφέρουν οι παλιότεροι.
Στην ορεινή περιοχή της Ξάνθης υπάρχουν 7 τεκέδες, καθώς κι ένας στην πόλη της Ξάνθης κι ένας στην Παλιά Μορσίνη. Ο τελευταίος λέγεται ότι έχει και θεραπευτικές ιδιότητες και προκαλεί εντύπωση η αυξημένη επισκεψιμότητα όχι μόνο από μουσουλμάνους, αλλά και από χριστιανούς από διάφορες περιοχές της χώρας μας.
Ξεκινάμε με αυτόν της Κοττάνης, ο οποίος αποτελεί σημαντικό στοιχείο της θρησκευτικής παράδοσης της περιοχής. Σε κοντινή απόσταση από την Κοττάνη, υπάρχει ο τεκές του ''Μπουνταλά χότζα'' στις Θέρμες. Επρόκειτο για ένα θρησκευόμενο, ο οποίος λέγεται ότι συνεχώς παραμιλούσε και οι συγχωριανοί του παρεξηγώντας την συμπεριφορά του, του έδωσαν το προσωνύμιο μπουνταλά χότζα που σημαίνει τρελός χότζας. Αργότερα όμως, όταν έμαθαν -σύμφωνα με τον μύθο- ότι δεν παραμιλούσε, αλλά μιλούσε με τους αγγέλους, μετάνιωσαν για τη συμπεριφορά τους αυτή.
Ο τρίτος τεκές βρίσκεται στο μεγαλύτερο χωριό της ορεινής Ξάνθης, στον Εχίνο. Χτίστηκε στη μνήμη των θρησκευόμενων Καρατζά Αχμέτ και Αϊσέ που ήταν αδέρφια. Χαρακτηρίζονται ως προστάτες του χωριού, επειδή δεν επέτρεψαν με διάφορους θρησκευτικούς τρόπους να γίνουν επιδρομές στο χωριό κατά την περίοδο των πολέμων ή να συμβούν καταστροφές. Ο τεκές αυτός βρίσκεται σε σημείο με εντυπωσιακή πανοραμική θέα της περιοχής του Εχίνου.
Ο τέταρτος τεκές βρίσκεται στη Μύκη. Φέρει την ονομασία ''ο τεκές της Ναζιρέ ή Χατζιρέ και αφορά μια νεαρή θρησκευόμενη γυναίκα, η οποία είχε παρεξηγηθεί από την οικογένεια της, επειδή καθυστερούσε να επιστρέψει τα βράδια διαβάζοντας δεήσεις. Στο τέλος αναγκάστηκε να τους εξομολογηθεί την αλήθεια με αποτέλεσμα να πεθάνει την επόμενη μέρα. Σύμφωνα με τις διηγήσεις, αν οι βαθιά θρησκευόμενοι άνθρωποι ομολογούσαν σε τρίτους την ιεροσύνη τους, αμέσως πέθαιναν αφήνοντας πάντα κάποιες εντολές ή επιθυμίες.
Ο πέμπτος τεκές βρίσκεται στον Κένταυρο. Πρόκειται για έναν υπαίθριο τάφο ενός ιερωμένου, στη μέση του οποίου έχει φυτρώσει ένα δέντρο το οποίο δεν μεγαλώνει ποτέ. Ο έκτος τεκές ονομάζεται ''ο τάφος της νύφης'' και βρίσκεται στο ακατοίκητο σήμερα χωριό Άσκυρα κοντά στις Σάτρες. Αφορά μια νεαρή που είχε εξαναγκαστεί να παντρευτεί κάποιον άγνωστο και κατά την διαδρομή προς το σπίτι του, εξαφανίστηκε με κάποιον μυστηριώδη τρόπο.
Ο έβδομος και τελευταίος τεκές βρίσκεται στο ακατοίκητο και πάλι χωριό Ρεματιά, ανάμεσα στις Σάτρες και τον Κένταυρο. Πρόκειται για έναν χώρο άγνωστο στους πολλούς και ονομάζεται ''ο τάφος του Σιαμπάν''. Αφορά έναν θρησκευόμενο που έζησε πριν από 200 χρόνια και είχε εκφράσει την επιθυμία να ταφεί στην αυλή του σπιτιού του όταν πεθάνει. Οι συγχωριανοί του, αρχικά, δεν εισάκουσαν την επιθυμία του και προσπάθησαν να μετακινήσουν τη σορό του. Διαπίστωσαν όμως, ότι δεν μπορούσαν να τον κουνήσουν. Τελικά, αναγκάστηκαν να σεβαστούν την επιθυμία του και να τον θάψουν εκεί που είχε ζητήσει. Μόνο τότε μπόρεσαν να μετακινήσουν το σώμα του.